Er zijn zo van die boeken die je graag zelf had willen schrijven. Verbeterd Recept is zo eentje. Zo’n boek waarvan je elke gedrukte letter een applaus wil geven. Omdat het zo nodig is dat ze geschreven worden. Omdat iedereen zou moeten weten wat hier gedrukt staat. Verbeterd Recept legt uit waarom je te veel ultrabewerkt voedsel eet en hoe dat anders kan. Verplichte lectuur voor iedereen die al eens in een supermarkt binnenkomt.

Van experiment tot boek

Vorige zomer zaten Eva Kestemont, Leentje Speybroeck en ik op een terrasje in Brussel. Te mijmeren over ons werk, te vloeken waarom zo weinig mensen bezig zijn met gezonde voeding en waarom het toch zo verdomd moeilijk is om bakens te verzetten als het neerkomt op waarmee mensen zich (denken te) voeden. Eva was toen nog journaliste voor Knack Weekend en in die hoedanigheid publiceerde ze al eens opiniestukken die ik schreef.

Ze vertelde over een experiment dat ze samen met tien collega’s bij Knack was aangegaan: eet een maand lang geen fabrieksvoeding. Ze lieten zich monitoren door artsen, motiveerden elkaar via berichtjes en documenteerden wat ze leerden. Het werd een erg interessante reeks ‘Weet wat je eet’ op de website van Knack. Maar er zat veel meer in dat experiment. Meer te verdiepen, uit te zoeken, te documenteren. En dat deed Eva in dit boek.

Want het blijft toch opvallend dat verschillende zware metalen in het bloed van de journalisten na een maand gedaald waren en dat ze allemaal gewicht verloren. De zware migrainepatiënt had een maand lang amper noemenswaardige hoofdpijn. Maar de allergrootste vaststelling die Eva deed, was dat er onnoemelijk veel samenkomt op ons bord. Noem een (wereld)probleem en de kans is groot dat je het kan linken aan voedsel: zwerfvuil, biodiversiteitsverlies, toenemende eenzaamheid, om er maar drie te noemen.

Het probleem fabrieksvoedsel

In vier hoofdstukken loodst Eva je door de problemen met fabrieksvoedsel. Eerst legt ze uit wat fabrieksvoedsel is en hoe je het kunt herkennen. Daarna verdiept ze zich in de impact op onze gezondheid en onze wereld. In een derde hoofdstuk schetst ze hoe moeilijk het is om te ontsnappen aan fabrieksvoedsel. En in het vierde hoofdstuk roept ze je aan tafel voor een alternatief. Telkens vanuit verwondering, zonder te oordelen. Want je moet een verdorie sterk karakter (en veel kennis) hebben om helemaal te ontsnappen aan fabrieksvoedsel. Uit de inleiding: “Ongeveer een derde tot bijna de helft van wat een gemiddelde Belg en Nederlander elke dag eet, is ultrabewerkt. Op de plaats waar we tegenwoordig het vaakst onze proviand inslaan – de supermarkt – is maar liefst zeventig procent van het aanbod ultrabewerkt. Door de uitgekiende combinatie van grote beschikbaarheid, een krachtige marketingmachine, het imago van makkelijk, snel en goedkoop en onze eigen groeiende voedselongeletterdheid, is het nogal logisch dat we er massaal van eten.”

Verbeterd recept

De titel haalt Eva bij koks die telkens maar weer hun recept proberen te verbeteren. Ze schrijft: “Ik stel me voor hoe hun keukenschriftjes eruit zouden zien. Hoe de handgeschreven recepten onder de sausvlekken zitten en bol staan van de correcties. Een verbeterd recept smaakt naar meer. Maar als ik de woordcombinatie ‘verbeterd recept’ tegenkom in de supermarkt, voel ik een golf van argwaan opkomen. Net als die koks thuis, zoeken heel wat voedselproducenten met een oneindig gevoel voor detail naar manieren om het beter te doen. Alleen: een thuiskok en een industriële producent hebben vaak een heel andere invulling van wat ‘beter’ precies betekent. De keukenschriftjes van de industrie blijken vooral tips te bevatten om hun recepten goedkoper te maken, zodat ze meer kunnen verdienen aan een minderwaardig product.”

Optimistisch of naïef?

Eva interviewde mij voor het boek voor een getuigenis vanuit het beleid. Ik ben namelijk één van de weinige parlementsleden die zich bezighouden met gezonde voeding. Het frustreert me dat ik in deze legislatuur zo weinig heb kunnen bewegen rond gezonde voeding, terwijl de gevolgen daarvan nu al als een tsunami op ons afkomen.

Je kunt me naïef noemen, maar ik moet ook optimistisch zijn. Ik denk dat we over twintig of dertig jaar naar ultrabewerkt voedsel gaan kijken zoals we nu naar sigaretten kijken. Dat we het dan ongelofelijk vinden dat we daar geen reclameverbod rond klaar kregen. Of dat we onze kinderen daar niet meer tegen konden beschermen.

En daarvoor zijn pioniers nodig. Zoals Eva en haar collega’s bij Knack en de reeks ‘Weet wat je eet’. En zeker Eva met dit boek. Lees het, want je zult bewuster zijn van wat je eet en zo mee steentjes verleggen in een rivier die over twintig of dertig jaar een andere richting gaat uitstromen.

Verbeterd Recept is geschreven door Eva Kestemont en uitgegeven bij uitgeverij Ertsberg.