Het probleem plastic
Het is mei en dus de maand waarin we met z’n allen proberen ons plasticverbruik te reduceren onder de welluidende hashtag #meiplasticvrij. En dus voel ik de nood aan een berichtenreeks. Want er is heel wat te vertellen over plastic. En heel wat te doen ook. En daarbij kan echt iedereen helpen.
Plastic is overal
Het grootste probleem van plastic is dat het gewoon overal is. Overal in de winkel, in onze keuken- en badkamerkasten, in onze kleding, langs de straten, in onze bossen, en volgens recente berichten ook in ons lichaam. We zijn even verslaafd aan plastic als aan gas en elektriciteit en het is te weinig een prioriteit van overheden op alle niveaus om dit aan te pakken.
Impact op het wildleven
Meer dan 90% van de zeevogels heeft plastic in hun ingewanden. Vissen zwemmen tussen een zee van plastic. Koeien grazen in weiden waarin plastic flesjes liggen. Of ken je de beelden van dieren die stikken door plastic ringetjes rond hun hals?
Toxiciteit
Van stoffen als Bisfenol A (BPA) weten we intussen dat ze hormoonverstorend werken. Hormoonverstoorders zijn een groot probleem, waarover ik deze artikelenreeks schreef onlangs. Van heel wat plastic producten is nog te weinig onderzocht of en welk effect ze op lange termijn hebben én wat het effect is van aan al deze stoffen tegelijkertijd blootgesteld te worden. Better safe than sorry, denk ik als consument dan, maar we hebben echt snel veel en uitgebreid onderzoek nodig over de effecten van deze stoffen. Van PFAS, een familie chemicaliën die onder meer gebruikt worden om plastic zachter te maken, is intussen geweten dat ze hormoonverstorend werken, onze immuniteit beïnvloeden en ons bijvoorbeeld minder vatbaar maken voor vaccins.
Vervuiling
Zwerfvuil in het algemeen en plastic afval in het bijzonder zorgt voor super grote volumes aan rommel in ons milieu en de zee. 12,7 miljoen ton van plastic wordt elk jaar in zee gekieperd (dat is het equivalent van een vrachtwagen vol elke minuut), terwijl het 450 jaar duurt voordat een plastic fles kan afbreken in zeewater.
Recyclage
14% van al het plastic dat wereldwijd ooit gepubliceerd is, wordt ingezameld voor recyclage en maar 5% wordt effectief gerecycleerd. Er worden – ondanks nieuwe Europese richtlijnen – nog altijd veel te veel plastics op de markt gebracht die voor één keer gebruik dienen: de single use plastics oftwel de SUP’s. Dat vraagt niet alleen grondstoffen die schaarser en schaarser worden, het is ook hoog tijd dat we in vraag gaan stellen waarom we zulke producten maar één keer gebruiken, terwijl er zoveel duurzame alternatieven bestaan.
Goed nieuws
Gelukkig zijn er de voorbije jaren ook wel wat zaken aan het gebeuren die het kantelmoment voor onze plasticconsumptie inzetten. Zo nemen we sinds een paar jaar allemaal onze boodschappentas mee naar de winkel en zijn we intussen ook al gewoon aan de groente- en fruitzakjes om losse stuks in naar huis te vervoeren. Op Europees niveau kwam er de SUP-richtlijn, die aan de Europese lidstaten oplegt dat ze een reeks van plastic voor eenmalig gebruik niet meer op de markt mogen tolereren (denk aan rietjes, wattenstaafjes, bakjes voor hamburgers en plastic bekertjes) én die de lidstaten verplicht om ook preventieve maatregelen te nemen. In die zin wachten we nog altijd op initiatieven van de Vlaamse overheid om het statiegeld nu eindelijk eens in te voeren.
In maart 2022 werd ook op VN-niveau afgesproken om op heel korte termijn wereldwijd verregaande en ambitieuze regels op te leggen voor de hele levenscyclus van plastic. Het plastic dat niet op de markt wordt gebracht, moet immers ook niet gerecycleerd worden.
Ook op consumentenvlak beweegt er wel iets. In de Eurobarometer (gepubliceerd in 2019) blijkt een grote meerderheid van de 27.000 ondervraagden beleidsmaatregelen voor het verminderen van plastic afval te steunen. Acties als #meiplasticvrij tonen dat er wel degelijk heel wat mensen mee bezig zijn, maar ook dat het niet gemakkelijk is om dat plasticgebruik effectief aan te pakken.
Hoe kun jij het verschil maken?
De wereld heeft geen handvol mensen nodig die alles perfect doen, maar wel net miljarden mensen die allemaal hun best doen om beter te doen dan nu. Dat is op heel veel vlakken zo, maar zeker ook voor plastic.
Een mooi voornemen om je best te doen omzetten in vijf concrete acties, zou dit kunnen zijn:
- Weiger plastic als er een alternatief bestaat, zeker voor rietjes, zakjes, koffiebekers en flesjes.
- Koop vanaf nu enkel nog duurzame materialen in plaats van plastic. Die alternatieven gaan niet alleen veel langer mee, je gaat ook in het gebruik merken dat ze gezonder en veiliger zijn (vb. brooddoos, drinkfles, voorraaddozen, bokalen).
- Als er geen alternatief is en je toch voor plastic moet kiezen, hergebruik het dan (op voorwaarde dat het veilig en gezond kan).
- Recycleer alles wat mogelijk is of sorteer het op die manier zodat het voor jou kan gerecycleerd worden.
- Vertel over je ervaringen, inspireer anderen en spreek zeker ook je winkelier aan, zodat hij / zij weet dat deze zaken belangrijk zijn voor jou en andere consumenten.
Ik ben ervan overtuigd dat we als consument ontzettend veel kunnen doen om onze bezorgdheid te tonen en te eisen dat het anders kan. Zolang wij plastic massaal blijven kopen, zal de plasticindustrie zich op de borst kloppen en zeggen dat verandering onmogelijk is omdat de consument het zo wil. Eigenlijk breng je met elke aankoop je stem uit: elke keer als jij een koffie koopt in je herbruikbare mok, elke keer als je op de markt een plastic zakje weigert, elke keer als je voor bulk gaat in plaats van voor kleine, voorverpakte porties, geef jij mee het signaal dat we verandering willen. Als dat signaal maar hard genoeg klinkt, zal de industrie, de lobby en de politieke partijen gevoelig voor die lobby wel veranderen. Power to the people!
Nog meer tips?
Voor deze blog heb ik me gebaseerd op het boekje ‘How to give up plastic’ van Will McCallum
![Alle I Love Eco-foto\\\](https://blog.iloveeco.be/wp-content/plugins/ultimate-social-media-icons/images/icons_theme/thin/thin_instagram.png "Alle I Love Eco-foto\\\"){kind=icon}