De zeven boeken die mij deze zomer inspireerden

In de gesprekken bij de terugkeer naar het werk na de vakantie, komen geregeld ook boeken ter sprake. Ik vertelde al heel wat over de stapel non-fictie die ik dit jaar verslond. Zo groeide dit blogbericht.

1 Vol energie met vezels – Will Bulsiewicz

Dit boek heeft even tijd nodig gehad om op mijn leesstapel terecht te komen. Eerst bestempelde ik het als ‘te Amerikaans’, maar ik ben blij dat het toch maar bleef opduiken en ik overstag ging. Want dit is het beste dat ik deze zomer gelezen heb én wat ik nu nodig had in mijn voedingsgewoontes. 

Bulsiewicz is een maag-darmspecialist die na jarenlange opleiding vaststelt dat hij alles weet over genezen van ziekten met medicijnen, maar eigenlijk niks wist over voeding als medicijn om ziektes te voorkomen. Zijn blik ging open toen hij zijn vrouw leerde kennen, die vegetarisch at en hem een spiegel voorhield over zijn eigen voedingsgewoontes. Geleidelijk aan ging hij gezonder en gezonder eten en merkte hij wat dat met zijn eigen lichaam deed. Hij leerde over de waarde van vezels, dat volle koolhydraten onterecht gedemoniseerd werden, suiker de dans van veel kritische wetenschappers ontsprong en vetten en proteïnen in de huidige keto-diëten onterecht veel aandacht krijgen. 

Omdat hij in zijn praktijk zag dat mensen chronische tekorten hebben aan vezels, besloot hij er een boek over te schrijven en met een voedingsdeskundige een vierwekenprogramma samen te stellen om je darmen aan de hand van vezels te herprogrammeren en weer gezond te maken. 

De ietwat ‘hieperdepiep over the top’-stijl moet je erbij nemen. Ik denk dat een boek in Amerika niet gepubliceerd geraakt zonder die stijl. Maar als je daardoor kan kijken, kom je eigenlijk thuis in voedingstips waarvan je intuïtief aanvoelt dat ze goed zijn. Heel veel groenten, in alle kleuren en structuren, vormen de basis. Soms tot vervelens toe lees je: gevarieerde plantaardige voeding maakt je darmen gezond. En dan nog denk ik dat het niet genoeg gezegd kan worden.

Wil Bulsiewicz je overtuigen om veganist te worden? Ja en nee, maar hij laat de keuze uiteindelijk aan jou. 90% van wat je binnenkrijgt, zou gevarieerd plantaardig moeten zijn, beweert hij. De andere 10% kan je – als je daar behoefte aan hebt – vullen met dierlijke producten. Maar hij zegt er meteen bij dat het niet nodig is. Die dierlijke proteïne waar we volgens de vleesindustrie en dus heel wat gesponsorde wetenschappers behoefte aan hebben, is een fabel: als je gevarieerd plantaardig eet, krijg je binnen wat je moet binnenkrijgen. 

Mijn take-away

Dit was wat ik nodig had om vertrouwen te krijgen in het voedingspatroon dat intuïtief juist aanvoelt voor mij. Tijdens een zomer waarin ik veel buikpijn had, zuurdesembrood met oude graansoorten ontdekte dicht bij mijn thuis en voelde hoe dat – belegd met zelfgemaakt groentebeleg – mijn buik kalmeerde en de pijn geleidelijk deed verdwijnen, was dit boek de bagage die ik nodig had om weer te gaan voor veel meer plantaardig en veel meer diversiteit aan groenten op mijn bord. Toen ik een vriendin hoorde vertellen dat ze in het ziekenhuis waar ze werkt opvallend veel jongvolwassenen met darmkanker over de vloer krijgen, was ik niet verbaasd. Ook Bulsiewicz ziet het in zijn praktijk en zag het aankomen. We kunnen dat tij keren door onze energie te halen uit gezonde vezels. En ik begin weer met weekmenu’s en kombucha.

2 Home Grown – Kyra De Vreeze

Het idee voor ‘Home grown’ ontstond begin 2020. Toen opeens – met het tot stilstand komen van de internationale handel en het sluiten van winkels – pijnlijk duidelijk werd hoe kwetsbaar ons wereldvoedselsysteem daadwerkelijk is. Ook de auteur van dit boek maakte zich ineens zorgen over het feit dat ze niet precies wist hoe ze zuurdesembrood moest bakken, hoe het graan daarvoor groeide en wie dit in haar buurt teelde. Hoe ze haar gezin moest voeden als ze een week of een maand niet kon winkelen; Wat ze nu eigenlijk wist van zaaien, verwerken en conserveren van eten. Opeens was daar een urgentie die ze daarvoor nog niet zo sterk had ervaren: dit moet en kan anders. Daarom ging Kyra aan de slag met de basis, met de grond onder haar voeten, om in haar eigen dagelijkse leventje de verandering te realiseren. 

Kyra (die we al kennen van de boeken Kyra’s Kitchen en Vegan) zou Kyra niet zijn als ze niet al de stappen en lessen zou documenteren in geschreven woord en foto’s. Al die lessen bundelde ze in dit nieuwe boek, dat voordat ze tot de recepten komt, eerst de basis en de natuurwetten beschrijft. Dat zijn de principes waarop Kyra haar handelen en in feite haar hele leven baseert. Die komen voor de mainstream lezer wellicht wat zweverig over, maar als je je ervoor openstelt, bevatten ze heel wat inzichten en waarheden die best wat meer mainstream zouden mogen zijn. In het hoofdstuk ‘praktische ideeën’ zet ze die principes om in de praktijk. Om te eindigen met een hoofdstuk recepten en foto’s om in te bijten. Opvallend voor mij: er duiken ingrediënten als geitenkaas en boter op, waar ik Kyra ken als veganiste. 

Mijn take-away

Home Grown is een mooie samenvatting van een beweging die ik inderdaad zag ontstaan tijdens de eerste lockdown: mensen vinden weer tijd en gaan op zoek naar hun wortels. Wie geen beginnen ziet aan een manier van leven dichter bij de natuur, zal in dit naslagwerk heel wat tips en tricks vinden om aan de slag te gaan.

3 Het nieuwe vegalicious – Alice Hart

Een tweede boek ‘vol ideeën en een regenboog aan kleuren, zodat je je nooit meer hoeft af te vragen wat je zal koken voor welke gelegenheid dan ook’. Zo omschrijft Alice Hart het zelf in haar inleiding. En dat is zo. Ik overloop de negen hoofdstukken chronologisch:

1. De ochtenden, waarin Hart tips geeft voor een voedzaam ontbijt, maar net zo goed ideeën voor een zondagse brunch. En voor tussendoortjes. Want snacks op basis van cashewnoten of gekruide boekweitwafels zouden eerder in mijn tussendoortjes-doosje belanden dan op mijn ontbijtbord.
2. Klein maar fijn: het hoofdstuk met recepten die zo relaxt zijn dat iedereen ze wel lekker gaan vinden. Van antipasti tot bijgerechten, snacks en borrelhapjes. Ook lekkers voor de picknickmand vind je in dit hoofdstuk.
3. Snel: mijn favoriete hoofdstuk. Je vindt hier voornamelijk maaltijdsoepen, maar ook tips om tofu lekker klaar te maken.
4. Zuinig: hieruit zouden we best een reeks maken en zoveel mogelijk publiceren in deze financieel moeilijke tijden: seizoensgroenten gecombineerd met goedkope basisingrediënten zoals peulvruchten en volkoren granen. 
5. In het hoofdstuk ‘gezelschappen’ vind je recepten voor grotere diners en feesten.
6. ‘Granen’ zet quinoa, freekeh, rijst, tarwekorrels en farro in de hoofdrol, uiteraard aangevuld met de lekkerste groenten.
7. In een ‘soort van rauw’ zijn rauwe groenten, zeewieren en natuurlijk gefermenteerde voedingsmiddelen dan weer de protagonist. 
8. Nagerechten voor de kleine momenten van een beetje echt uitspatten: de zoete recepten voor speciale gelegenheden.
9. De voorraadkast ten slotte bundelt de basisrecepten waarnaar in het boek regelmatig verwezen wordt.

Mijn take-away

Dit boek is niet alleen een kookboek, maar door de uitgebreide inleidingen bij elk hoofdstuk ook zalig om door te bladeren en bij te leren. Raad het niet aan aan de startende vegetariër die niet graag kookt, maar geef het cadeau aan de fijnproevers die al wat kilometers op hun keukenteller hebben staan.

4 Essentialisme – Greg McKeown

De ondertitel van het boek is ‘niet meer alles moeten’. In een minimalistische, maar heldere en moderne lay-out neemt McKeown je mee door vier hoofdstukken op zoek naar de vaardigheden om minder te moeten in het leven. 

1. De essentie: de kernmentaliteit van een essentialist
2. Verken: hoe kies je?
3. Elimineer: hoe neem je afscheid van wat overbodig is?
4. Voer uit: zonder moeite de essentie uitvoeren

In een (voor mij iets te Amerikaanse) stijl zet de auteur op geregelde tijdstippen de verschillen tussen een essentialist en een non-essentialist in de verf. Waarbij de essentialist natuurlijk alles goed doet en de non-essentialist alles fout. En hoewel er maar drie kleuren in het boek voorkomen (uiteraard: zwart, wit en rood), denk ik dat McKeown hier voorbijgaat aan het feit dat het leven niet zwart-wit is.

Een goede vriend gaf me ooit het advies: bij te veel ideeën: choose one, lose two. De vaardigheid leerde me om niet op elk idee te springen en sommige (razend interessante ideeën of projecten) te laten varen omdat je nu eenmaal niet alles kunt in het leven. Dat is voor mij de essentie van essentialisme. Korter uitgelegd dan dit boek.

Mijn take-away

Hoewel de poging zeer goedbedoeld is en heel wat mensen baat zouden hebben bij meer essentialisme in het leven, hoop ik dat niet te veel mensen het toepassen. Want als iedereen zich zoals McKeown zou focussen op de weinige zaken die voor hem als persoon nuttig / noodzakelijk zijn, dan zou er geen enkele vereniging meer overleven. Want naast af en toe egoïstisch voor jezelf mogen kiezen zonder je daar schuldig over te voelen, zijn er ook nog wel engagementen die je aangaat voor de gemeenschap, het hogere doel, sociaal contact of socio-cultureel werk. Die passen niet in een essentialistische visie van een individu, maar zijn zo nodig in onze wereld. 

5 Dieet voor een betere planeet – Hanneke van Veghel

Hanneke van Veghel heeft een master in de duurzame landbouw en voedselzekerheid en is gespecialiseerd in industriële veehouderij. Ze groeide op tussen de koeien in een dorp in Noord-Brabant en trok na haar studies naar Indonesië voor onderzoek naar de impact van de palmolie-industrie op het regenwoud. 

In vijf hoofdstukken fileert ze onze voedingsgewoonten en de impact ervan voor onze planeet. Maar ze koppelt er meteen ook oplossingen aan vast.

1. Vis, vlees, zuivel en andere dierlijke producten: een oproep om zoveel mogelijk plantaardig te eten. 
2. Verspilling: de voedselverspilling in kaart gebracht, met tips om die in je eigen keuken alvast tot een minimum te beperken.
3. Eerlijke boodschappen: de geschiedenis van de Fair Trade en waarom het in het post-koloniale tijdperk nog altijd niet beter gaat met de eerlijke lonen voor koffie-, chocolade- en bananenboeren. 
4. Duurzame boodschappen: een oproep om ons voedselsysteem drastisch om te gooien en te gaan voor producten die duurzaam geproduceerd zijn voor mens, dier en milieu. Dus om zuinig om te gaan met natuurlijke bronnen als water, energie en land en rekening te houden met hoeveel broeikasgassen er vrijkomen bij het proces. Met aandacht voor biologische en lokale productie met minder verpakkingen
5. Een duurzaam en gezond dieet: hier komen alle adviezen samen tot een voedingsgewoonte, waarbij de auteur gaat kijken naar de voedingspatronen van de ‘blue zones’, het Eat-Lancet-dieet uitlegt

Mijn take-away

Ik denk dat ik nog nooit zoveel bevestigend geknikt heb tijdens het lezen van een boek. Heel veel nieuws leerde ik niet bij, maar ik ben wel blij dat ik nu een boek kan aanraden aan iemand die meer wil weten als ik beweer dat ‘koken een politieke daad is’: door alles wat we kopen en eten zijn we onlosmakelijk verbonden met de planeet, dieren en mensen elders op de wereld. Daarmee bepalen we hoe het voedselsysteem er nu én in de toekomst uitziet. Want als je kookt, heb je de macht om te kiezen welke vorm van landbouw je ondersteunt en wat je precies binnenkrijgt. 

6 De onbewoonbare aarde – David Wallace-Wells

Als adjunct-hoofdredacteur van New York Magazine schrijft historicus David Wallace-Wells regelmatig over klimaatverandering en de nabije toekomst van wetenschap en technologie. Hij brengt in dit boek de laatste wetenschappelijke inzichten samen tot een schokkende aanklacht: we slagen er maar niet in om een betere toekomst voor ons te zien, laat staan dat we naar zo’n idee handelen. Hij schreef de eerste versie drie jaar geleden en schreef een update in februari 2020, net voor een zoönose (waarvoor hij waarschuwt) de wereld op z’n kop zette. 

Ik las het boek in de zomer waarvan wetenschappers denken dat het de koelste van de toekomst zal zijn. Een hete zomer met opeenvolgende hittegolven en door droogte uitgeputte golven. Waarin we verrast werden door waterbommen van 75 liter en meer per m2 op korte tijd. Waarin we de zomer vol overstromingen van vorig jaar herdachten. 

Vrolijk word je niet van dit boek, en toch zou iedereen het moeten lezen. Want het drukt ons met de neus op de feiten: hittesterfte, honger, verdrinking, natuurbranden, rampen die niet natuurlijk meer zijn, slinkende zoetwatervoorraden, stervende oceanen, ongezonde lucht, opwarmingsplagen, economische ineenstorting, klimaatconflicten: ze zijn al realiteit. En toch blijven crisiskapitalisme en technologisch optimisme overeind, blijven we consumeren tot we erbij neervallen. Maar kijken we vooral niet op (#dontlookup) naar de crisis die op ons afkomt, of eigenlijk juister: waar we al volop in zitten. 

Mijn take-away

Aan iedereen die vindt dat het nog allemaal niet zo erg is  en  we vooral niet moeten panikeren zal ik dit boek aanraden vanaf nu. Want de auteur beschrijft hoe hij als historicus en journalist ook jarenlang dacht dat het wel allemaal zou meevallen en we niet moesten panikeren. Tot hij de stroom berichten in de kranten waarvoor hij schreef niet meer kon negeren. 

7 Het begin van alles – David Graeber & David Wengrow

Deze klepper van meer dan 600 pagina’s nam heel wat van mijn leestijd in beslag deze zomer. En het geeft zalig voer voor discussies. Want het zet eigenlijk heel ons beeld van de geschiedenis (zeker de periode waar we het begin van de landbouw prikken) op z’n kop. 

De auteurs willen aantonen dat het gangbare verhaal over het ontstaan van de mensheid niet lopt. Ze beschrijven prehistorische megasteden, onontdekte matriarchaten, landbouwweigeraars en andere samenleving. Daardoor kan je niet anders dan je afvragen: wat heb ik eigenlijk allemaal op school geleerd? En vooral: waarop was dat dan gebaseerd? 

Op bitter weinig archeologisch onderzoek, zo blijkt. Niet dat dat een probleem was, dat we die zaken voor waar hebben aangenomen. Maar dat we zoveel decennia later met intussen meer en meer opgravingen en onderzoek, nog altijd blijven vasthouden aan de theorie van de voedselverzamelaars die zich gingen vestigen in kleine nederzettingen en daar aan landbouw gingen doen en dat zo de ontwikkeling van de mens vorm kreeg, mag toch wenkbrauwen fronsen. 

Het is een boek waar je de tijd voor moet nemen, want er komt wel wat informatie binnen. En als je het veel onderweg wil lezen, kies je misschien beter voor een digitale versie (want echt een klepper). 

Mijn take-away

Ik heb dit boek gelezen als een ode aan de nieuwsgierigheid en de kritische blik. Het is niet omdat we het op school zo geleerd hebben, dat voor immer en eeuwig de enige waarheid is. En dus neem ik ook niet alles wat in dit boek staat, zomaar voor waar aan. Maar daagt het me wel uit om erover na te denken.